Het was een krankzinnig jaar! Werken deden we opeens thuis, winkelen moest online en supermarkten werden de nieuwe dorpspleinen. De wereld stond in 2020 op zijn kop. Het onheil kwam van buiten en iedereen en alles moest zich aanpassen. Hebben deze veranderingen in ons gedrag langlopende gevolgen of ziet de winkelstraat post corona er nog hetzelfde uit als voor de pandemie? Traditioneel zetten we begin januari de trends van fysiek winkelen van het afgelopen jaar voor u op een rij. Dit kunnen we doen omdat we met onze Citytraffic-sensoren dagelijks deze drukte tellen. Deze tellingen geven een goed beeld van ons actuele fysieke winkelgedrag en de veranderingen daarin. Vragen in enquêtes wat mensen gedaan hebben, is verleden tijd, het effectief meten in winkelgebieden naar winkelgedrag is het nieuw normaal (big data). Veel ondernemers zullen dit jaar zo snel mogelijk willen vergeten en het vaccin zal het begin van het einde van de crisis inluiden. Er gloort weer perspectief en dat is voor iedereen, maar in het bijzonder voor ondernemers, essentieel om te overleven.
Halvering aantal passanten
In 2020 werden er met 47% minder passanten een heel stuk minder mensen in winkelstraten geteld dan in 2019. Een halvering die nog nooit eerder is vertoond en we weten, net als u, nog niet precies wat hiervan de gevolgen zullen zijn. In onderstaande grafiek laten we deze afname zien in historisch perspectief en het toont hoe groot de vrije val in drukte in winkelgebieden in 2020 is geweest. De afgelopen tien jaar zijn er fysiek ongeveer een derde minder mensen in winkelgebieden gesignaleerd. Een enorme afname, die zelfs in het licht van afnemende passantenaantallen sterk beïnvloed wordt door de afnames in 2020.
Naar ons inzicht zullen de ingezette veranderingen, die al gaande waren vóór de crisis sneller gaan verlopen. De leegstand zal toenemen en de grootte van winkelgebieden zal afnemen. De foodsector zal nog wel kunnen groeien, maar de vraag naar non food zal verder afnemen. Ook is er minder ruimte in de markt voor traditionele solitaire winkels en zijn er kansen voor multichannel retailers waarbij de consument het product zowel fysiek als online kan aanschaffen.
We kijken met u naar de toekomst door de bril van het verleden en nemen steeds de winkelende consument als uitgangspunt. Het aantal fysieke shopbewegingen geeft richting aan het economisch welzijn van winkelgebieden. Of zal dat sinds 2020 ook al verleden tijd zijn? Immers zijn het niet de websites van die retailers die goede zaken deden? En is het tekort aan fysieke retail niet opgevangen door een stijging van de eigen webomzet? Voor de meeste retailers zal gelden dat de meeromzet online niet zal opwegen tegen de minderomzet fysiek.
Door de week meer gewinkeld
We winkelen meer door de week en minder in het weekend. De Corona-pandemie heeft dit versterkt, maar deze trend is ook al jaren zichtbaar. De centra van binnensteden worden meer en meer dagelijks door hetzelfde aantal mensen bezocht. Met uiteraard nog een drukkere zaterdag maar deze dag boet elk jaar meer in als belangrijkste winkeldag.
Opvallend genoeg zagen we vóór corona dat de koopavonden de laatste twee jaar weer iets drukker werden bezocht. Er is een einde gekomen aan de flinke afnames in passanten op koopavonden, maar in 2020 zijn die avonden in steden als gevolg van de lockdown fors minder bezocht. In veel grote steden kennen we een vrijdagkoopavond en met het landelijke gemiddelde kruipt de vrijdag naar de zaterdag toe als populairste winkeldag. In de steden met een vrijdagkoopavond zal deze dag al drukker zijn met 12 openingsuren t.o.v. de zaterdag met 8 openingsuren.
Drukste dag 2 januari
Elk jaar is het afwachten of Black Friday, de zaterdag voor kerst of Koningsdag de drukste dag van het jaar wordt. Dit jaar valt de eer aan donderdag 2 januari. Een doodgewone drukke donderdag die plots de drukste dag van het jaar is geworden. 2020 was een krankzinnig jaar. En misschien opvallend genoeg was Black Friday niet de drukste dag, maar menigeen zal die dag wel als drukste dag hebben ervaren. De perceptie van drukte is in de anderhalvemeter samenleving volledig veranderd en een paar mensen dicht bij elkaar wordt nu ervaren als een gevaar. Overal zijn maatregelen getroffen om mensen uit elkaar te houden en om een veilige afstand te bewaren. Of consumenten straks weer schouder aan schouder door winkelstraten gaan lopen, is de grote vraag die velen bezig zal houden. Zal de nieuwe consument ook meer afstand wensen in winkelgebieden om zich veilig te voelen?
Kleine steden winnen
Een trendbreuk met eerdere jaren is dat kleine steden minder hard door de lockdown zijn geraakt dan de grote steden. Enerzijds lieten de toeristen het natuurlijk afweten in grotere steden, anderzijds lijken kleine steden een voorsprong te hebben in een veiligheidsgevoel dat ons in 2020 heeft gedirigeerd. In 2019 liepen de grote steden nog voorop en waren deze winkelgebieden populair omdat er een compleet retailaanbod was met veel terrassen, restaurants, volop musea en bioscopen om recreatief te kunnen winkelen . De grote spelers op het gebied van recreatief winkelen werden de verliezers van 2020. Een ontwikkeling die zal leiden tot flinke leegstand op korte termijn, maar die uiteindelijk voor de grote steden zal herstellen omdat nu eenmaal de consument die voorkeuren heeft. En die behoeftes worden in grote steden beter ingevuld dan in kleine steden. We voorspellen dat er ook meer food-aanbod in kernwinkelgebieden zal komen, omdat simpelweg food convenience niet meer de grote oppervlaktes nodig heeft. En als er meer wordt gewoond in binnensteden wordt de vraag naar food dichtbij groter.
De steden ingedeeld naar grootte lieten de volgende vergelijking zien ten opzichte van 2019:
|
De kleine steden – 41,6% |
|
De middelgrote steden – 45,5% |
|
De grote steden – 53,4% |
In kleinere steden treffen we vaak in kernwinkelgebieden ook supermarkten aan. Een van de redenen waarom de kleine steden beter bezocht werden dan grotere. Bovendien zal het veiligheidsgevoel in kleinere steden groter zijn, waardoor consumenten meer lokaal zijn gaan winkelen.
Topdrukte om 15.00 uur in de middag
Wat we ook hebben geleerd van dit uitzonderlijke jaar is dat consumenten niet gaan winkelen op andere tijdstippen op de dag. Ondanks dat het advies was om gespreid te winkelen, werd dit niet begrepen of in ieder geval niet opgevolgd. Buiten Black Friday zijn er landelijk geen excessen gemeten, behalve dat lokaal op bepaalde tijdstippen, vooral tussen 14.00 en 16.00 uur, druktes zijn ontstaan die al snel werden ervaren als te druk. De perceptie van drukte in de anderhalvemeter samenleving is veranderd. In november zijn er zelfs momenten geweest waar steden een druktepatroon lieten zien die aan 2019 deed denken, zo snel kan het gaan. Schouder aan schouder zaterdagmiddag door de Kalverstraat lijkt nu jaren van ons vandaan, maar als de veiligheid kan worden gewaarborgd zal het waarschijnlijk snel weer druk zijn als van ouds. Het piekmoment op de dag is gelijk gebleven aan 2019, hetgeen maar aangeeft dat winkelen een middag- of avondbezigheid is.
En 2021…
Wat dit jaar zal brengen voor de winkelstraten zal volledig afhangen wat er toegestaan wordt aan fysiek winkelen, met andere woorden wanneer alle winkels weer geopend mogen zijn. De lockdown is zojuist met drie weken verlengd. Het speelveld lijkt nu onredelijk verdeeld te worden, nu supermarkten en vers speciaalzaken topomzetten draaien en de niet-essentiële winkels al geruime tijd hun deuren moeten sluiten. En met nog steeds een drukke dorpsstraat met veel food winkels ten opzichte van zeer rustige binnensteden waar consumenten wegblijven omdat winkels en restaurants gesloten zijn. Eens te meer wordt duidelijk dat de effecten in winkelgedrag dagelijks moeten worden gemonitord omdat de ondernemers maximaal ondersteund moeten worden en we überhaupt alle middelen moeten inzetten om een bedrijfstak te redden. De consument kan dat herstel zelf inluiden wanneer de deuren weer open gaan. Ondanks alle veranderingen zal er altijd behoefte blijven aan fysieke winkelstraten. De enorme groei in online winkelen zal ongetwijfeld ook zijn grenzen kennen, nu er meer restricties in binnensteden komen met milieuzones, de prijs voor bezorgen waarschijnlijk zal stijgen en wanneer de maatschappelijke weerstand tegen excessief retourneren van producten zal groeien.
De consument lijkt de macht te hebben met alle keuzes die ze heeft om producten te verkrijgen en die mogelijkheden nemen alleen maar toe. Een lockdown duwt de shopper weliswaar naar online winkelen, maar vergeet niet dat de fysieke winkeltrends gewoon doorgaan. De zondag is in Nederland een gewone winkeldag is geworden, de vermenging tussen food en non food blijft groeien en consumenten raken gewend aan kopen via verschillende kanalen bij dezelfde aanbieders.
Wij, bij Bureau RMC, wensen u allemaal heel veel sterkte in deze lastige detailhandelstijd en wensen u een gezond en gelukkig 2021. We zullen u regelmatig op de hoogte houden van het actuele winkelgedrag.